Le territoire de la Grèce, tel que nous le connaissons aujourd’hui, est le produit d’un siècle d’histoire européenne, diplomatique, démographique et militaire.

C’est ce siècle que l’exposition souhaite illustrer, à travers une sélection de cartes issues de la collection de l’Institut français d’études byzantines, présentées pour la première fois au public.

La cartographie française y occupe une place essentielle, car c’est elle qui a donné la première carte scientifique complète de l’État hellénique, en 1852.

Une impressionnante carte ottomane datant de 1890 en fait également partie, tout comme d’importantes cartes grecques, réalisées dans les années 1880-1921.

L’exposition est organisée dans le cadre des commémorations du Bicentenaire de la Révolution grecque, grâce à un partenariat entre l’Institut français d’études byzantines et la Communauté Hellénique de Paris et des environs, et avec le soutien de plusieurs institutions académiques françaises.

Επ’ ευκαιρία του εορτασμού των 200 χρόνων από την κήρυξη της Ελληνικής Επανάστασης, η Ελληνική Κοινότητα Παρισιού και περιχώρων, σε συνεργασία με το Γαλλικό Ινστιτούτο Βυζαντινών Σπουδών, παρουσιάζει στην έκθεση « 1821-1921. Frontières, populations, territoires de la Grèce à travers les cartes de l’Institut français d’études byzantines », ένα τμήμα της πλούσιας συλλογής χαρτών του Institut français d’études byzantines, στη Maison de la Grèce, από τις 12 Οκτωβρίου ως τις 7 Νοεμβρίου.

Πρόκειται για ένα πλούσιο χαρτογραφικό υλικό, το οποίο αποτυπώνει την εξέλιξη των συνόρων, τις μεταβολές των πληθυσμιακών δεδομένων, τη διοικητική οργάνωση του Ελληνικού κράτους από την Επανάσταση του 1821 ως τις παραμονές της Μικρασιατικής καταστροφής.
Η έκθεση δεν περιορίζεται στην παρουσίαση της ευρωπαϊκής χαρτογράφησης του ελληνικού χώρου, αλλά παρακολουθεί επίσης την εξέλιξη της ελληνικής χαρτογραφίας από τον Καποδίστρια ως την παραγωγή της Χαρτογραφικής Υπηρεσίας Στρατού για την περίοδο 1896-1921. Ένα σημαντικό τμήμα της έκθεσης αφιερώνεται στο σύνθετο πρόβλημα της χαρτογράφησης της Μακεδονίας και της Θράκης (σε συνάρτηση με τρείς συνιστώσες: γλώσσα, θρησκεία, εθνικότητα).

Τέλος ένας στατιστικός και θρησκευτικός χάρτης της Οθωμανικής αυτοκρατορίας τονίζει τον πολυδιάστατο χαρακτήρα της εξέλιξης του Ελληνικού κράτους στα πρώτα εκατό χρόνια της ύπαρξης του.

Η παρουσίαση αυτή της χαρτογράφησης της ελληνικής επικράτειας πλαισιώνεται από ένα διεξοδικό κατάλογο (https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-03363381v1) και μία ταινία (8΄). Τρείς διαδικτυακές διαλέξεις στα γαλλικά θα τονίσουν τις πολλαπλές πτυχές των θεμάτων που αναδύονται από τους χάρτες.

Η έκθεση, την οποία επιμελήθηκε μια επιστημονική ομάδα υπό την επίβλεψη της Βάσσας Κοντουμά, Διευθύντριας Σπουδών στην EPHE και Προέδρου του Institut français d’études byzantines, πραγματοποιείται με την συνεργασία της Ελληνικής Κοινότητας Παρισιού και περιχώρων, αλλά και την συνδρομή πολλών ακαδημαϊκών φορέων.

À l’occasion de la célébration du Bicentenaire de la Révolution grecque, la Communauté hellénique de Paris et des environs, en collaboration avec l’Institut français d’études byzantines, présente l’exposition « 1821-1921. Frontières, populations, territoires de la Grèce à travers les cartes de l’Institut français d'études byzantines », à la Maison de la Grèce, du 12 octobre au 7 novembre 2021.

C’est un riche matériel cartographique qui cerne l’évolution des frontières et de la démographie, l’organisation administrative de l’État grec depuis la Guerre d’Indépendance de 1821 jusqu’à la veille de la catastrophe d’Asie Mineure, un siècle plus tard. L’exposition ne se limite pas à la présentation de la cartographie européenne de l’espace grec, mais suit également les progrès de la cartographie grecque, notamment à travers l’apport du Service cartographique de l’armée (ΧΥΣ), pour la période 1896 à 1921.

Une partie importante est consacrée au problème complexe de la Macédoine et de la Thrace, suivant les paramètres de la langue et de la religion notamment. Enfin, une carte statistique des cultes chrétiens dans l’Empire ottoman souligne le caractère multidimensionnel de la question.

Un catalogue accompagne l’exposition (https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-03363381v1), de même qu’une vidéo originale (8 mn). Trois conférences en ligne, en français, mettront en évidence la diversité des questionnements liés au matériaux exposés.

Organisée par une équipe dirigée par Vassa Kontouma, Directrice d’études à l’EPHE, et Présidente de l’Institut français d’études byzantines, en partenariat avec la Communauté hellénique de Paris et des environs, l’exposition a également reçu le soutien de plusieurs institutions académiques françaises.